Zo doen wij dat in Noord-Holland
Met vijf predikanten in de plaatselijke Jumbo een kop koffie drinken – wie had gedacht dat dit zou leiden tot een Lichtjesroute met 3000 deelnemers? In Utrecht Leidsche Rijn heb ik gezien hoe dat gebeurde. Wil het evangelie impact maken op de stad of het dorp waar je in woont, dan moeten kerken met elkaar samenwerken.
Omdat we met vijf predikanten regelmatig met elkaar afspraken in de plaatselijke Jumbo, kregen we het voor elkaar om met die kerken een Lichtjesroute te organiseren waar meer dan 3000 mensen aan meededen uit de wijk. In dit artikel lees je geen theologische verhandeling over de samenwerking binnen de kerken. Het is een persoonlijk verhaal van ervaringen met samenwerking in de kerk, van plannen en ideeën om ons kerkverband nieuw leven in te blazen. Het belang van samenwerking mag duidelijk zijn: het is vruchtbare bodem waardoor het evangelie zichtbaar kan worden in een stad of dorp.
Goede ervaringen met samenwerking
Op dit moment werk ik als predikant van de Kapelkerk (NGK) in Alkmaar. Ik werk veel samen met mijn collega’s ds. Anita Abbring van de Open Hof (NGK) en ds. Alrik Vos van Hart voor Heerhugowaard. In de veertigdagentijd houden we samen een prekenserie. Iedere predikant maakt twee preken en houdt deze preken in de drie gemeentes. Dit jaar maken we alle drie eerst een preek over de Hof van Eden en daarna een preek over de Hof van Getsemane. Samen werken we met de gemeentes naar het Paasfeest toe. Ik vind het mooi om te horen hoe de gemeente reageert op de andere predikanten en het helpt mij in mijn inspiratie om te horen hoe Alrik of Anita hebben gesproken. Het voedt mijn eigen preek weer. Naast gezamenlijke prekenseries ontstonden er ook andere initiatieven die samenwerking bevorderen, zoals Dominee D-Day.
Dominee D-Day: een werkplek voor inspiratie en ontmoeting
Alrik en ik begonnen samen de Dominee D-Day: we vroegen predikanten in de regio Noord-Holland om hun preekwerk en mailwerk op te sparen voor de woensdag en om dat werk dan te doen in de Brasserie de Zon, de plek van Hart voor Heerhugowaard. Het is een plek met goede wifi, koffie en een mooie brasserie-sfeer. Verschillende collega’s van verschillende kerken komen erop af om samen te werken en te zien wat er ontstaat. Er komen nieuwe ruilingen van. We vragen elkaar toerusting te geven in elkaars kerken. We klagen over onze kerkenraden en gemeenteleden. We doen nieuwe missionaire ideeën op. De Dominee D-Day is ook een plek waar we stichtingen introduceren, mensen uitnodigen die ons kunnen inspireren of die inspiratie kunnen gebruiken. Het is een plek die laat zien wat samenwerking kan doen. En toch gaat samenwerking niet altijd goed.
De valkuilen van samenwerking: als iets van ‘niemand’ wordt
De Kapelkerk heeft een innige band met de Open Hof. Lang dachten beide gemeentes dat ze op weg waren naar een fusie. De gesprekken daarover hebben meer dan 20 jaar geduurd. Ondertussen werd er veel samengewerkt in het jeugdwerk en missionair werk. Gemeenteleden van beide gemeentes zaten zelfs bij elkaar op kring. Het was een innige relatie – maar het kwam maar niet tot een daadwerkelijke fusie. Pogingen daartoe mislukten. En toen gebeurde er iets wat ik eerder in Utrecht Leidsche Rijn ook had meegemaakt: zodra iets niet meer van jezelf is maar van ‘de samenwerking’, dan stokt de animo. Ondanks de grote liefde en passie voor elkaar, ontstonden er steeds meer irritaties en onduidelijkheden, steeds meer ruzie en onverschilligheid. En dan kan zo’n samenwerking een hele hoop pijn opleveren.
We hebben het er niet bij laten zitten. De Open Hof en de Kapelkerk hebben hun samenwerking op een nieuwe manier vormgegeven. Voortaan als we samenwerken, is een van de kerken de eigenaar van het project. Die kerk en die kerkenraad mogen het project vormgeven en de andere gemeente is welkom om met alle beschikbare talenten en gaven mee te werken. Op deze manier kunnen we profiteren van elkaars krachten en talenten en krijgt de liefde weer kans om te groeien. Zo worden er in de week voorafgaand aan Pasen vespers gehouden in de Open Hof. Ds. Anita Abbring en de muzikanten van de Open Hof zetten de structuur neer en gemeenteleden van de Kapelkerk sluiten aan als voorgangers en lezers in de vespers.
Plannen voor de regio
Heb je ooit op een classis- of regiovergadering gezeten met een agenda van 17 punten waarbij punt 11 opgedeeld is van punt 11a tot 11f? En dat dan punt 11d ‘leeg’ is? In mijn eerste kennismaking met de toenmalige GKv classis werd mij snel duidelijk waarom de animo voor deze regio vergaderingen zo laag is: er wordt niet echt met elkaar gesproken. Sommige vertegenwoordigers kennen de namen niet van de kerken waarmee ze spreken. Toen het nieuwe kerkverband in de NGK werd vormgegeven, hebben we in de regio Alkmaar daarom de volgende veranderingen aangebracht.
Persoonlijk gebed voor elkaar in de regio
We openen elke vergadering met persoonlijk gebed in groepjes. Na de overdenking vragen we de vertegenwoordigers om in drietallen aan elkaar te vertellen hoe het is in de gemeenten waar ze vandaan komen en om voor elkaar te bidden. Op deze manier horen ze van elkaar het wel en wee van verschillende gemeentes. In het begin was ik bang dat niet iedereen de vrijmoedigheid zou hebben om voor de ander te bidden. In de praktijk blijkt dit helemaal niet het geval. Juist dit moment wordt voor ons als regio steeds meer kostbaar.
Buddykerken en een nieuwe vorm van visitatie
‘Visitatie’ is in de oude NGK een vervelend woord. Het houdt in dat je een aantal voorbedachte vragen stelt op een vergadering en een aantal voorbedachte antwoorden geeft. Het heeft de kleur van een inspectie en daar houdt niemand van. In de oude GKv hielden we er wel van om elkaar pittige vragen te stellen. Wat doe jij met jouw gemeenteleden dat we daar geen vragen over mogen stellen?
Tegelijk heb ik afgelopen jaren het aantal visitaties zien achteruitgaan, in welke classis of regio ik dan ook maar kijk. Kerken kijken weinig met elkaar mee achter de schermen. En ik vind: regio zijn zonder visitatie is als een huwelijk zonder seks. Het kan wel maar het is moeilijk vol te houden. De regiovergaderingen worden er saai en vervelend van als je elkaar niet kent.
De nieuwe vorm van visitatie in de regio Alkmaar houdt in dat we op bezoek gaan bij elkaars kerken. We hebben de twaalf kerken in de regio Alkmaar in tweetallen verdeeld. Deze kerken krijgen de opdracht om op zondag bij elkaar op bezoek te gaan. In mijn ideale kerkverband doen deze kerken dat allemaal. Zo ben ik met twee kerkenraadsleden op bezoek geweest in de Leliekerk (NGK) in Krommenie. In de dienst heb ik verteld over de Kapelkerk waar wij vandaan kwamen. Voor en na de dienst werden we door de gemeenteleden van de Leliekerk aangesproken. Als je op een zondag in de dienst langsgaat bij een gemeente, kun je heel veel opvangen van wat er allemaal gebeurt in de gemeente. Na afloop van de koffie, genoten we met een deel van de kerkenraad van de Leliekerk van een broodje en een soepje. Ondertussen bespraken we met hen een paar onderwerpen die door hen op tafel waren gelegd. Na afloop hebben we een verslag geschreven over ons bezoek en aangegeven wat ons is opgevallen. Dit verslag lag dan weer op tafel op een regio vergadering. De kerken in Noord-Holland verschillen veel van elkaar en tegelijk hebben we allemaal dezelfde problemen en uitdagingen.
De buddykerken werken natuurlijk niet allemaal even goed. Sommige kerken hebben elkaar misschien nog net opgebeld. Er zijn kerkenraden die met elkaar uit eten zijn gegaan.
Slot
Elke woensdag zie ik ernaar uit om met collega’s samen te komen op de Dominee D Day. Niet alleen om werk gedaan te krijgen, maar omdat ik ervaar hoe goed het is om samen kerk te zijn. De samenwerking daar levert veel op: nieuwe ideeën in initiatieven, wijze raad, een luisterend oor, gedeelde frustraties en diepe vreugde. De preken van Anita en van Alrik spreken weer andere mensen aan in mijn gemeente die ik niet bereik. Ik heb gezien hoe samenwerking tussen kerken nieuwe wegen opent: van een Lichtjesroute in Utrecht tot buddykerken in Alkmaar. Ik heb ook gezien waar het pijn doet. Als ik terugkijk, zie ik vooral dat God aan het werk is om Zijn kerk te bouwen, of dat nu schurend of inspirerend is. Die roeping geeft hoop voor de toekomst.
Paul van der Velde is predikant van de Kapelkerk – NGK Alkmaar