Waar investeert jouw kerk haar geld in? Om deze vraag te beantwoorden, kun je kijken naar de uitgaven van jouw kerk. Maar met het geld van de kerk op de bank wordt ook geïnvesteerd. Sommige kerken maken daarom de overstap naar een duurzame bank. Zo ook de Proosdijkerk in Ede. Twee leden van de Commissie van Beheer (CvB) leggen uit waarom.
Is het goed om te investeren in Israëlische nederzettingen in de Palestijnse gebieden? Pensioenfonds PGGM, waar de pensioenen van predikanten van de Nederlands Gereformeerde Kerk (NGK) zijn ondergebracht, kwam in het nieuws omdat het zulke beleggingen ging uitsluiten. Als NGK-predikanten daar anders over zouden denken, kunnen ze niet even overstappen naar een ander pensioenfonds. Maar als de huisbankier van jouw kerk in het nieuws komt vanwege het witwassen van geld, dan kun je als plaatselijke kerk wel de overstap maken naar een andere, eerlijke bank. Precies zo’n witwasschandaal was de aanleiding dat Marlieske Smilde deze vraag bij de CvB van haar Proosdijkerk neerlegde.
Marlieske legt uit dat het voor haar begon als een persoonlijke vraag wat zij daar als christen aan kon doen. Ze maakte persoonlijk daarom al de keuze voor een andere bank. In ons gesprek valt op hoe ontspannen Marlieske spreekt over de vraag of anderen haar in dat voorbeeld zouden moeten volgen. Ze legde de vraag wel voor aan de CvB. Negatieve aanleiding was het witwas-schandaal bij de huisbankier van de kerk.
Positieve inspiratie voor deze stap gaf paus Franciscus met zijn encycliek Laudato Si’. Hij roept ‘alle mensen van goede wil’ op om met respect en eerbied om te gaan met de aarde en de armen. Winfried van Holland, voorzitter van de CvB, laat merken dat elke vraag vanuit de kerk door hem serieus opgepakt wordt. Hij doet een belronde langs andere kerken en concludeert dat die kerken die uit overtuiging de overstap naar een eerlijke bank maken, de eventuele obstakels overwinnen.
Ethische zaken
Marlieske vertelt hoe voor haar persoonlijk zaken als milieu en de wapenwedloop belangrijke thema’s waren bij de keus voor een bank. Maar ethische zaken die bij de banken zelf speelden, zoals schandalen rondom bonussen en witwassen, waren de druppel. Op de website eerlijkegeldwijzer.nl is een bankwijzer te vinden, waarin banken op nog meer thema’s met elkaar vergeleken worden. De eenvoud van zulke vergelijkingssites kan de indruk wekken dat alle vragen rondom banken en het investeren van geld ook eenvoudig zijn. Om een oud voorbeeld aan te halen: was investeren in pvc goed omdat je er rioolbuizen mee kon aanleggen en zo mensenlevens kon redden, of was pvc vooral een milieuonvriendelijk materiaal? Of iets actueler: moet je als kerk helemaal niet willen investeren in de wapenindustrie, of bijvoorbeeld wel als dat de verdediging van Nederland of Oekraïne ten goede komt? Wie, om bij de actualiteit te blijven, zich verdiept in het verhaal van Poetin en de Russische oligarchen kan zomaar op de naam van een Nederlandse bank stuiten. Een bank die misschien wel de sportclub van je kinderen sponsort en daarom je sympathie had.
Om aan de regels te voldoen wat betreft je klanten (KYC) en het tegengaan van wit-waspraktijken (AML) schijnen de Nederlandse banken zo’n achtduizend mensen in dienst te hebben. Vergelijk je dat met het aantal wijkagenten (zo’n 3400) dat Nederland schijnt te hebben, dan is het te begrijpen dat sommige bankiers zich beklagen dat zij in de strijd tegen witwaspraktijken politiewerk moeten doen en daar ook nog eens strenger op afgerekend worden.
Dat die regels ook in het nadeel van kerken kunnen werken, ontdekte de zendingscommissie van de Proosdijkerk bij een overboeking ter ondersteuning van de zusterkerk in Zuid-Soedan, waarbij kennelijk alarmbellen bij de bank gingen rinkelen. Die alarmbellen kunnen bij een bankier overigens al gaan rinkelen als het niet-traceerbare contante geld uit de collecte van de kerk bij de bank gestort moet worden.
Winfried en Marlieske ontdekten dat zelfs de overstap naar een duurzame bank zoals Triodos, vanwege onder meer diezelfde strenge regelgeving tegen witwassen, niet snel gemaakt is. Winfried vertelt met plezier hoe leden van de CvB die eerder aarzelingen hadden bij de overstap, hen nu aanmoedigen om niet te snel op te geven en gewoon even vol te houden.
Niet eenvoudig
Het is dus niet gezegd dat het eenvoudig is om het geld van jouw kerk met behulp van de juiste bank in goede zaken te investeren. Omdat het onderscheid tussen goede en slechte zaken soms complex is. Omdat goede bankiers en zuivere producten vaak te vinden zijn bij dezelfde bank waar het morele rot ook diep zit. En omdat een overstap als plaatselijke kerk van de ene naar de andere bank toch net iets moeilijker is dan de overstap voor jou als particulier. Toch ontslaat dat je niet van de plicht om ook als het om geld gaat te investeren in wat goed is. Met de woorden van Marlieske: ‘Hoe maken we als kerk ook financieel Gods koninkrijk zichtbaar?’
Peter Sinia is predikant van de Nederlands gereformeerde Proosdij-kerk te Ede.